De relaties tussen Rusland en België  in 2019

De relaties tussen Rusland en België kennen een positieve dynamiek, wat de belangstelling weerspiegelt om een productieve dialoog verder te laten groeien. Er wordt verder samengewerkt op politiek, handels- en economisch, technisch-wetenschappelijk, cultureel en humanitair vlak.

In de loop van de in 2019 opgebouwde contacten drukten beide landen de wens uit om de interactie te versterken op het vlak van heel uiteenlopende kwesties op de bilaterale en op de internationale agenda. In de marge van de Conferentie van München (februari) en van de 129^ste vergadering van het Comité van Ministers van de Raad van Europa in Helsinki (mei), vonden ontmoetingen plaats tussen Sergej Lavrov, de Russische minister van Buitenlandse Zaken en Didier Reynders, de Belgische minister van Buitenlandse Handel en Europese Zaken en tevens vicepremier van België. In maart, tijdens het bezoek aan Moskou van Anick Van Calster, Directeur-Generaal Bilaterale Zaken bij het Belgische Ministerie van Buitenlandse Zaken, vonden er gesprekken plaats tussen de ministeries van Buitenlandse Zaken waaraan Alexander Groesjko, viceminister van Buitenlandse Zaken van Rusland deelnam. Ook was er een ontmoeting tussen de vice-covoorzitter van de Gemengde Commissie voor Economische Samenwerking tussen Rusland en de Belgisch-Luxemburgse Economische Unie (BLEU) en aan Russische zijde Jegor Bronnikov, directeur van het Departement Europese Landen, Noord-Amerika en Internationale Organisaties van het Ministerie van Economische ontwikkeling van Rusland. In dezelfde maand kwamen de partijen tijdens een vergadering van de Bilaterale Gemengde Commissie over het wegvervoer, overeen 30% meer wegvervoer toe te laten tussen Rusland en België in 2019. Sinds 2020 wordt dit zelfs 40% meer.

In juni nam Kris Peeters, Belgisch vicepremier en minister van Werk, Economie en Consumenten, belast met Buitenlandse Handel, deel aan het Wereld Economisch Forum in Sint-Petersburg, waar hij optrad in het panelgesprek ‘De relaties tussen Rusland en Europa vandaag en morgen: uitdagingen en kansen voor de zakenwereld.’In de marge van dit forum vond er een ontmoeting plaats tussen Peeters en, aan Russische zijde, Tatjana Golikova, vicevoorzitter van de Russische Regering en voorzitter van de Commissie voor Economische Samenwerking tussen Rusland en de BLEU.

Volgens de Russische Federale Douanedienst bedroeg de totale omzet in 2018 11,7 miljard dollar.   Net als voorheen hield de samenwerking verschillende domeinen in, zoals de handel in brandstof en mineralen, edelmetalen en -stenen, chemische producten en voedingswaren.

Ook op investeringsvlak was er verdere samenwerking. In Rusland zijn meer dan 50 Belgische bedrijven actief uit verschillende takken. De grootste daarvan zijn Solvay (pvc-productie), AB-Inbev (bierproductie), AGC Glass (glasproducten voor industrieel gebruik en in de automobielsector), Bekaert (metaaldraad voor autobanden en bouwmaterialen), Ahlers (logistiek), Sibelco (kwartshoudende grondstoffen voor de glasindustrie) en andere. Tevens deelde de firma Wabco (rijhulpsystemen voor de Kamaz-vrachtwagens) mee dat ze in 2019 een vestiging in Rusland opende. Soudal (PU-schuim, dichtingen en dakisolatie) plant in het eerste kwartaal van 2020 de opening van een eerste fabriek in Rusland.

De belangrijkste Russische investeerders op de Belgische markt zijn nog steeds Lukoil (tankstations), EuroChem (meststofproductie in de haven van Antwerpen), Novolipetsk Steel – NLMK (twee staalfabrieken in Wallonië), Mechel (metallurgie) en Elinar (brandwerende isolerende materialen).

Er is verder werk gemaakt van het project voor de opslag van vloeibaar aardgas tussen het Belgische gastransportbedrijf Fluxys en het dochterbedrijf van het Russische Novatek, Jamal SPG, dat voor de levering van vloeibaar aardgas van Jamal zorgt in de landen van het Stille Oceaangebied via de haven van Zeebrugge.

Wat het luchtverkeer betreft, wordt de samenwerking tussen de Russische luchtvrachtagent AirBridgeCargo en de vlieghaven van Luik voortgezet, ingevolge een akkoord over de 10-jarige huur door de Russische operator van magazijnruimtes en over de ontwikkeling van vervoerslogistiek voor overslag van goederen, voornamelijk uit de landen van het Stille Oceaangebied naar Europa. De uitoefening van dit contract zal betekenen dat de vlieghaven tot de top 5 van de grootste Europese vrachtvliegvelden zal behoren tegen 2020.

In mei vond in Brussel de 27^ste jaarlijkse internationale tentoonstelling van vis en zeevruchten ‘Seafood Expo’ plaats. 23 Russische bedrijven stelden er hun ruime productenassortiment voor aan mogelijke kopers. Volgens het Russisch Federaal Agentschap voor de Visvangst werden er contracten afgesloten voor in totaal zo’n 267 miljoen Amerikaanse dollar.

De uitwisselingen tussen universiteiten zijn op stabiele wijze verder uitgebouwd en ook de samenwerking op wetenschappelijk en O&O-vlak stonden niet stil. Er is verder werk gemaakt van de overeenkomst die in mei 2018 werd afgesloten tussen het Russisch Wetenschappelijk Fonds en het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek van Vlaanderen, dat tot doel heeft de beste gemeenschappelijke projecten in alle takken van de fundamentele research te ondersteunen. Daarenboven hebben de Belgische partners van de KU Leuven een deskundige begeleiding op zich genomen voor het opstartproject van ‘Technocampus 2.0’ in de oblast Oeljanovsk: een internationaal centrum voor wetenschappelijk onderzoek en voor de commercialisering van wetenschappelijke ontwerpen.

Traditiegetrouw nam een Belgische delegatie deel aan MAKS - International Aviation and Space Salon in Zjoekovski, even onder Moskou. In 2019 was België vertegenwoordigd door 9 bedrijven, waaronder FLAG, The Flemish Aerospace Group en Skywin, Aerospace Cluster of Wallonia.

16 Belgische vertegenwoordigers namen deel aan de 45^ste editie van WorldSkills, het wereldkampioenschap voor beroepen, dat in augustus 2019 doorging in Kazan. Vijf van hen wonnen de medaille voor uitmuntendheid.

Ook was er verdere wederzijdse samenwerking tussen de regio’s van Rusland en België. In maart bezocht Sergej Morozov, gouverneur van de oblast Oeljanovsk, als het hoofd van een delegatie zakenlui, het wetenschappelijk onderzoekscentrum van de KU Leuven. Het bezoek in oktober van Nikolaj Ljoebimov, gouverneur van de oblast Rjazan’, had als doel een samenwerking op te zetten met een reeks Belgische industrie- en landbouwbedrijven.

Er bleef regelmatig contact tussen het Europees Instituut van de Russische Academie voor Wetenschappen en het Koninklijk Instituut voor Internationale Betrekkingen onder het Ministerie van Buitenlandse Zaken (het Egmontinstituut). De humanitaire samenwerking kon worden ontwikkeld en de contacten tussen de vertegenwoordigers uit de academische kringen van beide landen konden worden versterkt dankzij de eerste bijeenkomst van het sociaal en politiek forum ‘European Meridian, XXI’, dat in maart vorig jaar gezamenlijk werd georganiseerd door Rossotroednitsjestvo (het Federaal Agentschap voor het Gemenebest van Onafhankelijke Staten, landgenoten in het buitenland en internationale humanitaire samenwerking), het Egmontinstituut en het Europees Instituut van de Russische Academie voor Wetenschappen met de steun van de Russische ambassade in België. In de herfst van 2019 vond er, in de loop van het internationaal jeugdforum ‘Brussels Dialogue’, dat er kwam op initiatief van het Russisch Centrum voor Wetenschap en Cultuur in Brussel, een productieve ervaringsuitwisseling plaats waar jonge specialisten, diplomaten, bedrijfsleiders en studenten uit EU-landen en Rusland vertegenwoordigd waren.

De Russische cultuur kan nog steeds op grote belangstelling rekenen bij een heel breed publiek in België. De Russische school voor klassieke muziek kent een grote populariteit, wat zichtbaar bevestigd werd door het succes van de gastrollen bij het orkest bij Opera en Ballet Perm onder leiding van Teodor Currentzis en verder van het kamerorkest ‘Moskou Virtuozen’ onder leiding van Vladimir Spivakov met wereldwijd bekende muzikanten zoals Denis Matsuev, Grigori Sokolov, Nikolaj Loeganski (samen met het Belgisch nationaal orkest) en vele andere.

Het Mariinski Theaterorkest is, onder leiding van dirigent Valeri Gergiev, regelmatig te gast op de beste muzikale scènes van België. In 2019 kon het publiek in de Koningin Elisabethzaal in Antwerpen genieten van zijn meesterlijke uitvoering. In mei 2020 komt het collectief terug naar het grote kunstencentrum BOZAR, met een concert dat hulde brengt aan 75 jaar bevrijding van België en het einde van de Tweede Wereldoorlog.

Het afgelopen jaar vertolkten solisten van het Bolsoj-, het Mariinski- en andere vooraanstaande Russische theatergezelschappen op meesterlijke wijze balletopvoeringen zoals De Notenkraker, Het Zwanenmeer en andere Russische en internationale voorstellingen. In juni was in de Brusselse Muntschouwburg Het Sprookje van Tsaar Saltan te zien in een regie van Dimitri Tsjernjakov en op muziek van Nikolaj Rimski-Korsakov.

De stukken van de grote Russische componisten maken vast deel uit van het repertoire bij de Belgische collectieven, ook bij het Nationaal Orkest. In september 2019 organiseerde het Brussels Filharmonisch Orkest in het Koninklijk Conservatorium Brussel het concert ‘Russian Vibes’, waar jonge Belgische muzikanten stukken brachten van Pjotr Tsjajkovski en Sergej Rachmaninov.

Een voltreffer bij de Belgen was verder de tentoonstelling ‘The 12th Time Zone: a contemporary art report from Russia’, die van juni tot september liep in BOZAR in het kader van een internationaal project van het museum- en tentoonstellingscentrum ROSIZO met de steun van het Ministerie van Cultuur van de Russische Federatie.

In het Russisch Centrum voor Wetenschap en Cultuur in Brussel vinden talloze boeiende evenementen plaats, zoals concerten, spektakels, filmvoorstellingen, tentoonstellingen en ontmoetingen met beroemdheden. In de loop van het afgelopen jaar viel er in het Russisch Centrum heel wat nieuws te beleven: een lezing van de directeur van het Europees Instituut van de Russische Academie voor Wetenschappen Aleksej Gromyko, archief- en documentaire tentoonstellingen die gewijd waren aan de 90^ste verjaardag van Jevegeni Primakov en aan de 110^de verjaardag van Andrej Gromyko, en die afgestemd waren op de gedenkwaardige gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog, de fototentoonstellingen ‘Het Alexander Nevski-klooster’ en ‘Het Onbekende Rusland’, literaire en muzikale avonden met volksartieste Svetlana Krjoetsjkova, masterclasses zang en een concert van Ljoebov Kazarnovskaya en van de Internationale Academie ‘Stem en Viool’, een spektakel van Nikita Vysotski en van het Nikolaj Skorik-theater ter gelegenheid van Vladmir Vysotski’s 80^ste verjaardag, de Internationale Russische Solistenkoorgroep waaraan verschillende Franse en Belgische collectieven deelnamen, een concert van een solistenensemble van het Nikolaj Nekrasov Academisch Orkest van Russische volksinstrumenten, optredens van Oleg Pogoedin, Vadim Pjankov, Valeri Sioetkin en vele andere.

De Russische diaspora in België heeft actief bijgedragen tot de totstandkoming van humanitaire relaties tussen Rusland en België. Onder de hoge bescherming van de vereniging van landgenoten, de Belgische Federatie van Russischtalige Organisaties (BFRO), die dit jaar haar tiende verjaardag vierde, vinden jaarlijks meer dan honderd maatschappelijke, culturele en historische projecten plaats in verschillende Belgische steden. Aan het jubileum van deze organisatie werd het internationale cultuurfeest ‘Rendez-vous met Rusland’ opgedragen. Het werd al voor de tiende keer in Brussel gehouden en kon rekenen op de deelname van de Russische ambassade en van de gemeente Koekelberg.

De vereniging ‘Unie van Sovjetburgers’, die al heel lang bestaat in België, levert al 73 jaar een zeer gewichtige bijdrage tot de eenheid van de Russische diaspora in het buitenland en het tot het behoud van de historische herinnering aan de Tweede Wereldoorlog. Als dank voor het onvermoeibare, jarenlange werk in het lesgebouw voor Russisch taalonderricht bij het Russisch Centrum werd een museum opgericht dat is gewijd aan de organisatie en aan de oprichtster en onafgebroken voorzitster ervan, Vera Koesjnarjova.

De bijdrage die de nakomelingen van de eerste golf Russische emigranten leverden aan het behoud van ons historisch erfgoed in België, kan moeilijk overschat worden. De voorbije 20 jaar heeft het internationaal Poesjkinfonds onder leiding van de rechtstreekse afstammelingen van de dichter, Masja en Aleksandr Poesjkin, hier vruchtbaar werk geleverd.

De Belgen tonen ook een niet-aflatende belangstelling om Russisch te leren. Alles samen volgen 2500 mensen de taal in het hoger en in het secundair onderwijs, in avondscholen en talencursussen. Ook het Centre de Langue et de Culture Russes van de Universiteit van Mons, opgericht door het Russki Mir-fonds en de door landgenoten opgerichte weekendscholen, inclusief diegene die behoren tot de Belgische Associatie van Russischtalige scholen, dragen bij tot een sterkere positie van het Russisch in België.

De cursussen Russisch bij het Russisch Centrum voor Wetenschap en Cultuur dragen aanzienlijk bij tot de verspreiding van het Russisch in het land. In de lente van 2019 werd, in samenwerking met het Poesjkin-instituut voor de Russische taal, gestart met de test ‘Russisch als vreemde taal’.

De Russische ambassade en landgenoten hebben evenementen op touw gezet ter herinnering aan de wereldoorlogen, waar de overheid, veteranen en het publiek vertegenwoordigd waren.

In het afgelopen jaar namen verder meermaals vertegenwoordigers van de overheid en van burgermaatschappij in België het initiatief voor gezamenlijke plechtigheden waaraan de Russische ambassadeur, diplomaten van de ambassade, de federale en de regionale overheden en de burgermaatschappij deelnamen. In maart werd in Comblain-au-Pont op initiatief van de plaatselijke kring rond oorlogsgeschiedenis en van de vereniging van landgenoten ‘Meridiaan’ een gedenkplaat onthuld ter ere van Jevgeni Dotsenko, commandant in het Rode Leger en lid van het Belgische verzet. In oktober werd in Rebecq het herdenkingsmonument ingehuldigd bij het graf van Vladimir Talda, soldaat bij het Rode Leger en verzetsstrijder, ter ere van alle Sovjetsoldaten die met de Belgische partizanen meevochten. Dit was mogelijk dankzij de inspanningen van de patriottische vereniging ‘The Belgians Remember Them’. Daarenboven hebben de verantwoordelijken van de Russische ambassade actief deelgenomen aan een reeks evenementen, die werden georganiseerd door de Belgische overheden ter gelegenheid van 75 jaar Belgische bevrijding van de nazibezetting.

We waarderen ten zeerste de inspanningen van onze landgenoten om de overwinning van de Sovjetsoldaten tijdens de Tweede Wereldoorlog te vereeuwigen. In mei 2019 namen er in Luik, Gent en Antwerpen meer dan 400 mensen deel aan de optochten ‘Het onsterfelijke regiment’.